Nazwa
Wiosenny zwyczaj związany z ogniem.
Tytuł
Informacje o zwyczaju
Opis
Śląskie tradycje wielkanocne są kolorowe i pełne symboliki, a pochodzą one z terenów Niemiec, ze starych wierzeń ludowych i obrzędów pogańskich.
Ogień ma duży wpływ na odczynianie złego, przeganianie zimy i wprowadzenie wiosny.
Takim początkiem jest "Szczoda żurowa", zwana też " Strzodą żurową", czyli tak nazywa się środę żurową przed świętami. Jest pierwszym dniem tygodnia, kiedy odbywało się palenie skoczek i wypędzanie Judasza. Pierwszy ze zwyczajów polegał on na chodzeniu po polach z zapalonymi miotłami, aby ziemia stała się żyzna, zboże lepiej rodziło, a ziarna szybciej zaczęły twardnieć. Według tradycji obchód odbywał się na pamiątkę szukania z pochodniami Chrystusa w Ogrodzie Oliwnym. Palenie żuru ( skrobaczek)dotyczyło też palenia starych, zużytych mioteł nasyconych smołą, naftą, jak również rozpalanie ognisk i wrzucania do nich niepotrzebnych rzeczy, przedmiotów z wioski.
Z ogniem związane są spalenie Marzanny i Marzanioka, które miało na celu przegonienie zimy i zaproszenie ciepłej, urodzajnej wiosny. Zwyczajem związanym z ogniem było praktykowane niegdyś na Górnym Śląsku, palenie Judasza zwane też pochodem z Judaszem. Staropolski zwyczaj opisywano już w XVIII w. Kościelny ubrany w czerwoną kamizelkę udawał Judasza, którego wśród hałasu wypędzano z kościoła. Na terenie Beskidu Śląskiego palenie Judasza związane było z palącym się w Wielką Sobotę stosem przed kościołem. Każda ze zgromadzonych osób starała się póżniej zabrać węgielek z ognia, by okadzić nim konie i zapewnić im zdrowie. Natomiast w Skoczowie pochód z Judoszem przemierza ulice w Wielki Piątek i Sobotę, a wysoką na trzy metry słomianą kukłę niosą dwaj halabardnicy, za którymi podążają mieszkańcy i dzieci z drewnianymi kołatkami. Pochód kończy swój marsz w strażnicy OSP, przed którą kukła Judasza zostaje spalona, a wraz z nią zło, które mogłoby szkodzić miastu i jego mieszkańcom.
W powiecie gliwickim w Stanicy, w Wielki Czwartek wieczorem rozpala się ogniska, od których chłopcy zapalali pochodnie, zwane faklami, po czym obchodzili z nimi pola, by wskazać Jezusowi drogę do wsi. Współcześnie zgromadzona młodzież przy ogniskach śpiewa pieśni wiekopostne, następnie młodzi ludzie szukają ukrytych na polu drewnianych krzyżyków. Ta tradycja jest symbolem poszukiwania Jezusa w Ogrodzie Oliwnym.
Po tej formie rozpytek dotyczących zwyczajów związanych z ogniem i jego mocy, uczennice udały się na spotkanie z etnografem w Muzeum Górnośląskim w Bytomiu.
