Nazwa
Topienie Marzeny i Gaik
Tytuł
Informacje o zwyczaju
Opis
Obrzędy ludowe są głównie ze świętami kościelnymi.
Na powitanie wiosny na Śląsku topiono Marzannę. Także okres obfitował w ciekawe zwyczaje – w Wielką Środę palono śmieci, a w Wielki Czwartek chłopcy biegali z klekotkami, przypominając w ten sposób mieszkańcom wsi o poście. Palmy wielkanocne na Śląsku pleciono z gałązek wierzbowych z baziami lub z leszczyny ,ozdabiano kolorowymi bibułkami, zaś na ziemi częstochowskiej były to bazie przystrojone borowiną oraz białą i różową wstążką. W okolicach Wręczycy dokładano leszczynę i trawy, a w Ogrodzieńcu elementem palm były kłosy zbóż, które gospodarz rozrzucał po polu, zapewniając sobie w ten sposób urodzaj.
Powitanie wiosny to najbardziej znany zwyczaj- obchodzony 21 marca. Co prawda pamiętają dziś o nim uczniowie i studenci, jednak każdy przeciętny Polak raczej wie czym jest Marzanna i po co się ją topi. Całe wydarzenie polega na stworzeniu kukły, która symbolizuje zimę (w mitologii słowiańskiej), a następnie wyrzuceniu jej do rzeki (lub spaleniu w niektórych regionach kraju). Dziś ma to wyłącznie symboliczny wydźwięk, jednak dawniej wierzono, że zapewni to urodzaj w nadchodzących miesiącach. Marzannę wykonuje się ze słomy oraz kolorowej bibuły czy białego materiału. Dawniej oprowadzano ją po całej wsi – do południa czyniły to podlotki, czyli małe dzieci, by wieczorem zabawę przejęła starsza młodzież.
Gaik – zwyczaj, o którym się zapomina
Gaik to święto związane z nadejściem wiosny, które jednak na początku było obchodzone w różnym czasie. Na Śląsku do dziś ten obrzęd przypada na dzień po topieniu Marzanny. W innych regionach jest to kwiecień czy nawet maj. Tak, jak topienie Marzanny było pożegnaniem zimy, tak Gaik był przywitaniem wiosny. Gałązkę sosny bądź jodły przystrajano świecidełkami, wstążeczkami czy innymi ozdobami, a następnie przy akompaniamencie śpiewów dziewczęcych okrążano wieś. Gaik nie może być przypisany wyłącznie Polakom, gdyż jest to zwyczaj słowiański i w zróżnicowanych formach przyjął się także na Ukrainie czy Białorusi.
W miesiącu marcu br. w ramach realizacji projektu ” Młodzi w Akcji – Mapa Wiosny” przeprowadziliśmy zgodnie z celem projektu : rozpytki etnograficzne wśród członków rodzin, znajomych w środowisku na temat zwyczajów wiosennych występujących na terenie Górnego Śląska i Śląska Cieszyńskiego. W miesiącu kwietniu , po świętach wielkanocnych, wybraliśmy się do Muzeum „Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie , aby przeprowadzić wywiad etnograficzny z przewodniczką na temat obyczajów witania wiosny po zimowym przesileniu na przestrzeni XIX/ XX wieku. Dowiedzieliśmy się wielu ciekawych rzeczy na temat zwyczajów wielkanocnych oraz tych związanych z nadejściem wiosny. Pogoda nam dopisała , było słonecznie i bardzo ciepło, więc mogliśmy do woli spacerować po pięknym skansenie , podziwiać kwitnące kwiaty i drzewa owocowe oraz budzącą się do życia przyrodę.
